Wyciąg ze Sprawozdania z działalności Komitetu Nauk Etnologicznych w 2018 roku

Spis zagadnień

I. Informacje ogólne

II. Zebrania Komitetu

III. Konferencje (debaty, dyskusje, inne formy spotkań naukowych)

IV. Inne formy działalności upowszechniającej i promującej naukę

V. Działania Komitetu na rzecz reprezentowanych dyscyplin naukowych/problemu

VI. Działalność wydawnicza

VII. Aktywność międzynarodowa Komitetu

VIII. Współpraca Komitetu z organami rządowymi, samorządowymi, innymi w zakresie reprezentowanej dyscypliny/problemu naukowego

IX. Pozostałe informacje, istotne ze względu na specyfikę działalności Komitetu

Sprawozdawczość za rok 2018

I. Informacje ogólne

W roku sprawozdawczym liczba członków Komitetu wynosiła 39 (w tym 1 członek-korespondent PAN i PAU, 1 przewodniczący honorowy oraz 7 specjalistów). Członkowie Komitetu reprezentują nastęujące kategorie pracowników:

                                -  jednostki PAN     -   6 (w tym 2 emerytowanych)

                                -  szkoły wyższe       - 31 (w tym 4 emerytowanych)

                                -  pozostałe               -   2

W ramach Komitetu działały:

1. Komisja Antropologii Miasta – przewodnicząca: dr hab. prof. UŁ Grażyna E. Karpińska

2. Sekcja Folklorystyczna – przewodnicząca: dr hab. prof. UO Teresa Smolińska

3. Komisja do Badania Wschodu - przewodniczący: vacat

II. Zebrania Komitetu

II.1. Zebrania plenarne :

      W okresie sprawozdawczym odbyły się dwa zebrania plenarne: wiosenne i jesienne (przeniesione na styczeń 2019):

       1/ Pierwsze zebranie zostało zwołane na dzień 13 czerwca w Warszawie w siedzibie Instytutu Archeologii i Etnologii PAN. W części naukowej zebrania głos zabrał z-ca dyrektora Instytutu prof. D. Główka, a dr K. Baraniecka-Olszewska, kierowniczka Ośrodka Etnologii i Antropologii Współczesności, omówiła bieżące badania Ośrodka. Następnie miały miejsce dwie prezentacje badawcze: pierwszą nt. Inscenizowana inność. Ludzkie odmienności w Europie Środkowej: 1850-1939 przedstawili dr hab. D. Demski i dr D. Czarnecka; drugą prezentację przedstawiła dr A. Ładykowska nt. Praca i religia na pograniczu estońsko-rosyjskim. Te referaty były przeglądem rezultatów projektów badawczych realizowanych w Ośrodku. Przedstawionym tematom towarzyszyła dyskusja.
W drugiej części spotkania podjęto następujące kwestie pod dyskusję: usytuowanie etnologii w strukturze nauk oraz uruchomienie nagrody Komitetu. Następnie przedstawiono komunikaty m.in. o: dokonanej ocenie Komitetu, finansowaniu jego działalności, przygotowanej publikacji na Kongres IUAES w Brazylii, planowanym Interkongresie IUAES w Poznaniu w 2019 r. (po raz pierwszy w Polsce), odbytej interdyscyplinarnej konferencji himalaistycznej w Będlewie i planowanej w Łodzi konferencji pt. Nie tylko w mieście. Kulturowe formy, praktyki i strategie zadomowiania przestrzeni, stanowisku Komitetu wobec inicjatywy ministra wprowadzenia Konstytucji Nauki i przygotowaniu stanowiska w tej sprawie skierowanego do komisji sejmowej, a także przebiegu prac komisji komitetowej ds. punktacji czasopism i monografii.

       2/ Drugie zebranie Komitetu, pierwotnie planowane na przełom listopada i grudnia zostało z przyczyn niezależnych od Komitetu przesunięte na styczeń i odbyło się w dniu 18 stycznia 2019 r. w Warszawie w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UW. Także to posiedzenie podzielone było na dwie części. Podczas pierwszej, ściśle naukowej, omówiono osiągnięcia Instytutu, które przedstawił w sposób syntetyczny dyrektor tej placówki – prof. M. Ząbek. W dalszej części z referatem wystąpił dr hab. Tomasz Rakowski nt. Mongolskich strategii transformacyjnych i dróg lokalnego rozwoju w perspektywie antropologicznej, przedstawiając w ten sposób główne tezy, założenia i podejście badawcze ze swych badań w Mongolii. Z kolei w części organizacyjnej omówiono sytuację bieżącą polskiej etnologii i antropologii kulturowej w świetle reformy nauki i pomysłów dostosowawczych oraz sprawy bieżące Komitetu. Kierownicy poszczególnych placówek uniwersyteckich i akademickich przedstawili propozycje rektorów i dziekanów względem nowego dyscyplinarnego usytuowania etnologii w strukturach uczelnianych.

II.2. Posiedzenia Prezydium:

     W roku sprawozdawczym odbyły się trzy posiedzenia Prezydium:      

  1/ Pierwsze w dniu 9 kwietnia w Łodzi w związku z koniecznością odbycia dyskusji wokół nowego przyporządkowania etnologii w strukturze nauk humanistycznych i stanowiska Komitetu. Posiedzenie to miało szczególny charakter bowiem zaproszono na Prezydium dodatkowo wszystkich dyrektorów uniwersyteckich placówek etnologicznych, aby wspólnie omówić bieżącą sytuację etnologii w świetle nowych regulacji i razem podjąć działania naprawcze. Uznano, że w interesie całego środowiska etnologicznego jest alarmowanie i apelowanie do władz o przywrócenie samodzielności dyscyplinarnej etnologii. Uznano, że główną formą protestu będą odpowiednie pisma do Ministerstwa wyjaśniające nasze stanowisko podparte rzeczowymi argumentami.

     2/ Drugie posiedzenie zwołane zostało w dniu 13 czerwca w Warszawie, podczas którego kontynuowano dyskusję wokół bieżących reform nauki polskiej, a humanistyki w szczególności, przygotowywano również stanowisko Komitetu względem inicjatywy zawiązania Porozumienia Przewodniczących Komitetów Humanistycznych PAN. Ważnym elementem debaty było także ustalenie harmonogramu i treści obrad plenarnych.

     3/ Trzecie posiedzenie prezydium odbyło się w dniu 18 stycznia 2019 w Warszawie z powodu przesunięcia spotkania jesiennego na początek b. roku. Przedmiotem obrad były następujące sprawy: przygotowania Komitetu do Nadzwyczajnego Kongresu Humanistyki, przegląd sytuacji dotyczącej bieżących spraw polskiej etnologii na uczelniach w związku z nowymi planami i statutami oraz przyporządkowaniem naszej dyscypliny do nauk o „kulturze i religii”.

II.3. Posiedzenia komisji, sekcji:

     Wszystkie trzy działające w ramach Komitetu komisje zaraz po swym ukonstytuowaniu przystąpiły do pracy w oparciu o swych koordynatorów działających w poszczególnych ośrodkach. Głównymi zadaniami tych komisji były inicjatywy konferencyjne i wydawnicze oraz integracja badaczy zajmujących się podobnymi zainteresowaniami.

      Komisja Antropologii Miasta i Komisja Folklorystyczna były partnerami w organizacji konferencji międzynarodowej Nie tylko w mieście. Kulturowe formy, praktyki i strategie zadomowiania przestrzeni zorganizowanej w Łodzi, 5-7 XII 2018 przez Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UŁ, ze współorganizatorami: PTL, Instytutem Polonistyki i Kulturoznawstwa UO, Fakulta Humanitnich Studii Univerzita Karlova w Pradze, IAiE PAN-Kraków i Komisją Etnograficzną PAU. Zaprezentowano ok. 40 referatów krajowych i zagranicznych (w tym członków obydwóch Komisji), a konferencji towarzyszył pokaz filmów dokumentalnych.

      Komisja do Badania Wschodu w kooperacji z Katedrą Etnologii i Antropologii Kulturowej UMK (Pracownia Studiów Azjatyckich) oraz Institute for Asian and African Studies Uniwersytetu Humboldta w Berlinie zorganizowała w ośrodku konferencyjnym PAN w Będlewie k. Poznania w dn. 11-14 IV 2018 cykliczną konferencję międzynarodową Current Western Himalayan Research: My Himalayan Story. Było to już czwarte kolokwium reprezentantów różnych dziedzin, których łączy zainteresowanie obszarem himalajskim i terenów: Karakorum, Hindukuszu i Płaskowyżu Tybetańskiego. Spotkało się tu 18 badaczy z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Austrii, Indii, Włoch, Francji i Polski, którzy przedstawili rezultaty swoich, najczęściej wieloletnich, eksploracji kultur wysokogórskich.    

III. Konferencje (debaty, dyskusje, inne formy spotkań naukowych)

III.1.Konferencje naukowe zorganizowane/współorganizowane przez Komitet lub organizowane pod patronatem Komitetu:

W tabeli: liczba wystąpień – łączna liczba wszystkich rodzajów wystąpień konferencyjnych

III.2. Omówienie wyników konferencji z punktu widzenia jej znaczenia dla reprezentowanej przez Komitet dyscypliny naukowej:

ad. 1. Konferencja było kolejnym integrującym spotkaniem badaczy kultury obszaru himalajskiego reprezentujących światowej klasy specjalistów z zakresu tybetologii, buddologii, lingwistyki, antropologii kulturowej i fizycznej, historii sztuki, historii, archeologii oraz przedstawicieli nauk biologicznych, muzealnictwa, filmowców, działaczy organizacji rządowych i pozarządowych. Uczestnikami byli wybitni europejscy i azjatyccy badacze kultury i społeczeństwa obszaru Himalajów. Konferencja pokazała, iż badania nad tym obszarem są konieczne przy ścisłej współpracy interdyscyplinarnej. Jednocześnie spotkanie to umocniło pozycję polskich organizatorów konferencji jako tych, którzy już po raz czwarty zorganizowali w naszym kraju takie ważne forum, prowadzące do jeszcze ściślejszej kooperacji.
Zorganizowana konferencja międzynarodowa ma charakter cykliczny i odbywa się pod hasłem Current Western Himalayan Research, jednakże w tym roku motywem przewodnim było My Himalayan story. Ta konferencja miała dla Komitetu ważne znaczenie także ze względów prestiżowych.

ad. 2. Konferencja krajowa z udziałem gości zagranicznych poświęcona w zamyśle organizatorów refleksji nad procesem zadomowiania różnych obszarów, zarówno domu jako mieszkania, jak i przestrzeni pozadomowych, zakładała prezentację materiałów z własnych badań i przemyśleń dotyczących kulturowych wzorów zadomowiania. Oczekiwano, że rozważania referentów będą toczyć się w obrębie trzech obszarów tematycznych: zadomowienia jako rezultatu kulturowych, pokoleniowych i indywidualnych strategii budowania znaczeń przestrzeni; procesu zadomowienia w sytuacji zerwania i nieciągłości spowodowanych wypadkami niecodziennymi; materialnego środowisko człowieka a zadomowienia poprzez rzeczy. Celem konferencji było rozpoznanie nie tylko starych, ale głównie nowych aspektów i wymiarów zadomawiania, które albo nie zostały zauważone albo nie zostały należycie wyeksponowane przez badaczy kultury, i w wyniku oglądu antropologicznego mogą zyskać nową perspektywę badawczą.

IV. Inne formy działalności upowszechniającej i promującej naukę:

- Komitet organizuje od wielu lat co najmniej raz w roku zebranie planarne poza Warszawą odwiedzając ośrodki regionalne. Celem tych spotkań jest promocja działań Komitetu w środowisku etnologicznym regionu oraz poznanie przez członków Komitetu naukowego dorobku lokalnego.
- Drugim ważnym elementem działalności informacyjnej jest organizowana przez KNE wymiana informacji o najnowszych publikacjach, konferencjach i spotkaniach naukowych. Informacje te przekazywane są członkom Komitetu, a przez nich przedostają się do ośrodków lokalnych. Tego rodzaju informacje przekazywane są również poprzez stronę internetową Komitetu.
- Komitet współpracuje na bieżąco z dwoma organizacjami dedykowanymi upowszechnianiu i promowaniu nauki (Polskie Towarzystwo Ludoznawcze i Polski Instytut Antropologii) wspierając aktywność obu tych organizacji;
- Kolejną formą akcentowania i promowania znaczenia KNE PAN jest uczestnictwo w spotkaniach jubileuszowych, w trakcie których przedstawiciele Komitetu w swych wystąpieniach oficjalnych podkreślają znaczenie dorobku poszczególnych ośrodków etnologicznych, a także w uroczystościach jubileuszowych aktualnych i byłych członków Komitetu (w tym roku jubileusz 80-lecia urodzin i 50-lecia pracy naukowej prof. Sławoja Szynkiewicza).

V. Działania Komitetu na rzecz reprezentowanych dyscyplin naukowych:

V.1. Ocena stanu i potrzeb tych dyscyplin/problemu oraz instytucji naukowych

1. W roku sprawozdawczym KNE PAN na bieżąco monitorował sytuację bieżącą w zakresie kształcenia etnologii w ośrodkach uniwersyteckich szczególnie pod kątem zmian wprowadzanych przez nowe regulacje prawne.
2. Komitet włączył się aktywnie w działania zespołu przewodniczących komitetów humanistycznych PAN i w tym gronie współuczestniczył w wypracowaniu stanowiska Porozumienia Komitetów Nauk Humanistycznych w sprawie przeciwdziałania marginalizacji humanistyki polskiej.
3. Komitet opracował szereg stanowisk na temat bezzasadności likwidacji etnologii jako samodzielnej dyscypliny naukowej i skierował swe zdanie w tej materii do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
4. Komitet wypracował także stanowisko w sprawie likwidacji Instytutu Etnologii na Uniwersytecie Śląskim i opracował w tej kwestii apel z uzasadnieniem skierowanym do Rektora tej uczelni.
5. Komitet zajął stanowisko wobec MNiSzW w sprawie niekorzystnych dla etnologii współczynników kosztochłonności kształcenia i prowadzenia badań w zakresie etnologii.
6. Komitet przygotował ostateczną wersję regulaminu Nagrody Naukowej KNE PAN oraz podjął decyzję, że Nagroda ta będzie miała formalnie nazwę Nagrody im. Bronisława Malinowskiego.

V.2. Działalność ekspercka, opinie, oceny i konsultacje w roku sprawozdawczym.

V.2.1. Działalność ekspercka. W roku sprawozdawczym Komitet nie prowadził typowej działalności eksperckiej.

V.2.2. Opinie, oceny i konsultacje.

1. Powołano zespół ekspercki do identyfikacji mankamentów pojawiających się w ocenach wniosków grantowych celem analizy jakości i rzetelności pracy recenzentów projektów badawczych skierowanych do NCN i NPRH.
2. Przedyskutowano kwestię nie zawsze kompetentnego doboru recenzentów w przewodach habilitacyjnych i profesorskich. Wysunięto i opracowano wniosek do CK ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych w sprawie adekwatnego względem tematyki badawczej doboru recenzentów.

VI. Działalność wydawnicza

VI.1

     Pragniemy podkreślić, że bieżące informacje o pracach Komitetu ukazują się systematycznie od wielu lat w czasopiśmie „Lud”, którego KNE jest współwydawcą wraz z Polskim Towarzystwem Ludoznawczym. Ponadto informacje o działalności Komitetu ukazują się na stronach: Komitetu, Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM, Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego i Polskiego Instytutu Antropologii.

     Ukazała się następująca publikacja mówiąca o naszej dyscyplinie, o Komitecie i jego działalności:

A. Posern-Zieliński, Introduction, w: The world of encounters. The role of migration and ethnicity in the contemporary world, red. A. Posern-Zieliński, Poznań: Instytut im. Oskara Kolberga, 2017, s. 7-10 (ukazało się drukiem na początku 2018 r. za 2017 r.)

VI.2. Omówienie działalności wydawniczej Komitetu w roku sprawozdawczym:

1. Praca zbiorowa Lokalne i globalne perspektywy azjanistyczne, red. K. Baraniecka-Olszewska, I. Kabzińska, O. Tangad, Warszawa 2018, ss. 318 (w kooperacji wydawniczej z Instytutem Archeologii i Etnologii PAN).

2. W roku sprawozdawczym KNE wraz z Polskim Towarzystwem Ludoznawczym wydał kolejny (102) tom czasopisma „Lud” w wersji elektronicznej. Redaktorem tego czasopisma jest obecnie (od 2017 r.) członek KNE PAN - prof. Wojciech Dohnal.

VII. Aktywność międzynarodowa Komitetu :

         Komitet pełnił funkcję Komitetu Narodowego ds. Współpracy z International Union of Anthropological and Ethnological Science, a jego przewodniczącym był prof. A. Posern-Zieliński. Z tego tytułu przewodniczący reprezentował Komitet na kolejnym światowym Inter-Kongresie Międzynarodowej Unii Nauk Antropologicznych i Etnologicznych (IUAES) poświęconym tym razem problematyce The World of Encounters. The Past, Present and Future of Anthropological Knowledge we Florianopolis, Brazylia, w lipcu b.r. Przewodniczący Komitetu jest w stałym kontakcie z władzami IUAES, szczególnie w zakresie koordynacji spraw konferencyjnych, wydawniczych oraz organizacyjnych. Na tym kongresie przyjęty został zgłoszony wniosek o to, aby kolejny Inter-Kongres IUAES zorganizować w Polsce. Ta propozycja została przyjęta i zaakceptowana, co oznacza, że w r. 2019 kolejny Kongres Unii odbędzie się w Poznaniu, a jego gospodarzem będzie UAM.
Komitet przygotowywał na brazylijski Kongres publikację pt. The World of encounters. The Role of Migration and Ethnicity in the Contemporary World pod red. A. Posern-Zielińskiego, która tam była dystrybuowana w formie gratisów. Główna współpraca między KNE PAN a IUAES odbywa się na poziomie komitetów Unii grupujących badaczy zajmujących się specjalistycznymi problemami naukowymi. W tym zakresie Komitet Nauk Etnologicznych współpracuje przede wszystkim z Komitetem Antropologii Miejskiej, z Komitetem Antropologii Teoretycznej oraz z Komitetem ds. Bliskiego Wschodu.

            Członkowie Komitetu zasiadali we władzach, uczestniczyli w pracach komisji, komitetów itp.
następujących międzynarodowych organizacji naukowych:

- prof. dr hab. Janusz Barański - członek European Association of Social Anthropologists

- dr hab. Marcin Brocki - uczestnictwo w pracach Commission on Theoretical Anthropology w ramach International Union of Anthropological and Ethnological Sciences

- prof. dr hab. Michał Buchowski - członek Komitetu Sterującego światowego Forum Organizacji Pozarządowych działających w zakresie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego (ICH NGO); - członek Advisory Committee and Organizing  Committee of World Council of Anthropological Associations (WCAA); - członek honorowy Royal Anthropological Institute, Londyn

- prof. dr hab. Wojciech J. Burszta - członek European Association of Social Anthropologists

- dr hab., prof. PAN Anna Engelking - udział w działalności History of Anthropology Network w ramach EASA (European Association of Social Anthropology)

- dr hab., prof. PAN Róża Godula-Węcławowicz - członkini rady naukowej czasopisma „Urban People/Lide mesta”, wyd. Uniwersytet Karola, Praga; - członkini rady naukowej serii wydawniczej „Urbanni Studie”, wyd. Uniwersytet Karola, Praga

- dr hab. Grażyna Kubica-Heller - udział w działalności History of Anthropology Network w ramach EASA (European Association of Social Anthropology)

- dr hab., prof. UAM Waldemar Kuligowski - członek Royal Anthropological Institute, Londyn

- dr hab., prof. UW Anna Malewska-Szałygin - udział w pracach sieci naukowej  Visegrad Anthropologists' Network (V4Net) afiliowanej przy Max Planck Institute for Social Anthropology

- dr hab., prof. UAM Danuta Penkala-Gawęcka - członkini grupy eksperckiej międzynarodowego projektu WHO „Cultural Contexts of Health and Well-Being”, 2015-2019; - członkini Komitetu Ekspertów (Follow-up Committee) w projekcie CREACTIVE – Collaborative REsearch on ACute Traumatic brain Injury in intensiVe care medicine in Europe. Projekt ten jest współfinansowany przez Komisję Europejską w ramach 7 Programu Ramowego. Dotyczy rehabilitacji osób z powypadkowymi uszkodzeniami mózgu; obejmuje również czynniki społeczno-kulturowe wpływające na skuteczność tych działań. Realizowany jest w siedmiu krajach europejskich (2013-2018); - zaproszenie do członkostwa w Kolegium Ekspertów European Science Foundation

- prof. dr hab. Aleksander Posern-Zieliński - członek Komitetu Przedstawicieli Narodowych przy IUAES, przewodniczący Polskiego Komitetu d/s International Union of Anthropological and Ethnological Science (IUAES); - Komisja Etniczna IUAES;
- honorowy przewodniczący Polish-American Ethnological Society w Atlantic City, USA

- dr hab., prof. UO Teresa Smolińska - Polsko-Słowacka Komisja Nauk Humanistycznych przy Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego RP i Ministerstwie Szkolnictwa, Nauki, Badań i Sportu Republiki Słowackiej (członkini od 2004 r.); - Sekcja Polska Międzynarodowej Organizacji Sztuki Ludowej (The International Organization of Folk Art – The Polish Section (członkini od 1996 r.).

VIII. Współpraca Komitetu z organami rządowymi, samorządowymi, innymi w zakresie reprezentowanej dyscypliny/ problemu naukowego:

1. Współpraca Komitetu z Polskim Towarzystwem Ludoznawczym (wydawanie czasopisma „Lud”).
2. Współpraca z Polskim Instytutem Antropologii.
3. Współpraca z Instytutem Oskara Kolberga w Poznaniu.

IX. Pozostałe informacje, istotne ze względu na specyfikę działalności Komitetu:

W okresowej ewaluacji komitetów naukowych Wydziału I PAN w 2018 r., KNE zajął ex aequo z trzema innymi komitetami pierwsze miejsce na liście rankingowej uzyskując 95 punktów.

Poznań, dn. 18 stycznia 2019 r.

prof. dr hab. Aleksander Posern-Zieliński

(Przewodniczący Komitetu)

mgr Irena Kabat

(osoba sporządzająca informację)

SPRAWOZDAWCZOŚĆ ZA ROK 2018

Tekst syntetyczny z działalności Komitetu w roku 2018,

który będzie zamieszczony w Sprawozdaniu PAN za rok 2018

Działalność Komitetu – dane liczbowe do sprawozdania za 2018 r.

(stan na 31.12.2018 r.)

 prof. dr hab. Aleksander Posern-Zieliński

Przewodniczący Komitetu